Met of zonder God

(Bas Haring in de Leidense universiteitskrant MARE). Museum Naturalis heeft al enige tijd een nette tentoonstelling over genen – en over de manipulatie daarvan. Goed verzorgd, met consistente plastic bordjes en een illustratieve metersgrote DNA-wokkel. Er staat ook een potje met een dot pure DNA. Ik wist niet DNA op katoen lijkt. Een eindje verderop zie je een plaatje van een salamandercel. Tjokvol DNA. Dat wist ik ook niet; dat salamandercellen volgepropt zijn met DNA. Een uitleg staat op het begeleidende bordje: het overschot aan DNA in salamanders is zogenaamd “junk-DNA”. Het bordje legt niet precies uit wat junk-DNA is, maar het bordje zegt er wel wat over. En wel het volgende: “Het is niet precies bekend wat de functie van junk-DNA is”.

De functie van junk-DNA. Ik kan me voorstellen dat je je afvraagt wat die is. Zou het junk-DNA misschien de salamander helpen te overleven in het water? Of zou een salamander soms zo ingewikkeld in elkaar zitten dat je veel meer DNA nodig hebt om een salamander te beschrijven, dan een olifant, een giraffe, of een mens – die stuk voor stuk met minder uit de voeten kunnen?

Nee! Junk-DNA heeft helemaal geen functie – of in ieder geval niet meer dan een zeer marginale. Junk-DNA bestaat uit losse stukjes DNA die stuk voor stuk een eenvoudige boodschap coderen. En de boodschap luidt: “kopieer mij zo vaak mogelijk”. En dat gebeurt dus ook. Junk-DNA zorgt ervoor dat ‘t van generatie op generatie zo veel mogelijk gekopieerd wordt. Vandaar dan ook dat salamanders er tjokvol mee zitten. Ooit was er een salamander met een enkel stukje junk-DNA en het hek was van de dam.

Junk-DNA heeft helemaal geen functie, het doet helemaal niks, behalve ervoor zorgen dat er straks nog meer van is. Dat is een interessant concept: iets waarvan er veel van is, niet zozeer vanwege het nut dat het heeft, maar vanwege het feit dat het zichzelf kan kopiëren. Zouden er nog meer van zulk soort dingen bestaan? Dingen zonder toegevoegde waarde, maar met als primaire kwaliteit een soort van “auto-marketing-vermogen”.

Wat dacht je van religie? Ik weet niet zoveel van religie, maar het valt me op dat het christendom bijvoorbeeld erg goed is in het zichzelf verspreiden en kopiëren. Daar heeft het christendom twee mechanismen voor. In de eerste plaats evangelisatie – een ingebakken onderdeel van het christendom. Evangelisatie is niets meer dan de boodschap: “kopieer deze boodschap”. Net junk-DNA, of een soort van kettingbrief.

De tweede manier van het christendom om zichzelf te verspreiden is door het promoten van kinderen. Als je m’n opa en de boeken van Maarten ‘t Hart moet geloven dan is het nog maar kort geleden of de pastoor of dominee kwam eens per jaar langs om te vertellen dat er nog zo’n koter moest komen. Het deed weinig ter zake of het gezin in kwestie behoefte had aan zo’n kind, en vermoedelijk deed de dominee – of pastoor – ook alleen maar wat hem was opgedragen. Maar het feit is dat het krijgen van een maximaal aantal kinderen ingebakken lijkt te zijn in de christelijke religie – nogmaals; mijn bronnen zijn Maarten ‘t Hart en m’n opa. Natuurlijk waren dat niet zo maar kinderen die je moest krijgen. Nee, het moesten christelijke kinderen zijn – gedoopt of anderszins ingewijd in de religie.

En zoals salamandercellen tjokvol zitten met junk-DNA, zit de wereld tegenwoordig tjokvol christenen – er zijn er meer dan een miljard. De vraag is hoe dat komt. Komt dat door de inhoud van de christelijke boodschap? Of is het “succes” van het christendom te danken aan haar vermogen zichzelf te vermenigvuldigen. Ik weet ‘t niet. Maar het zou het laatste kunnen zijn. In dat geval is het christelijke gedachtegoed net junk-DNA.

Een interessante reeks filmpjes over theïsme. Eén van de reacties (vertaald) op het filmpje (weer vrij om zelf ook een reactie achter te laten).

Treurig, treurig… dat je put uit zulke kinderlijke meningen. Je pakt simpelweg de zwakste schakel of meest obscene misrekening/misvatting die eenvoudig weerlegt een uitgewerkt kan worden (bravo). Het meest pathetische is nog wel dat je verondersteld dat iedereen in die sekte die mening is toegedaan zodat je kan doen voorkomen dat je argument gelegitimeerd is. In plaats van andere overtuigingen te weerleggen zou je eens een begin kunnen maken jouw overtuigen te onderbouwen. Ik heb het over de koude harde feiten.

Het agnosticisme (het exact tegenovergestelde van het gnosticisme) benadrukt de onmogelijkheid om religieuze ideeën met een traditionele wetenschappelijke aanpak te bewijzen. Het woord is afgeleid van het Griekse gnoosis (weten) met het voorvoegsel a (niet). Letterlijk is dus een agnost “iemand die (het) niet weet”, die niet weet of er een God is of niet.

Het ontstaan van het woord “agnosticisme” is precies bekend: het werd voor het eerst gebruikt door de bioloog en voorvechter van het Darwinistisch denken Thomas Henry Huxley (de grootvader van Aldous Huxley, de schrijver) op een bijeenkomst van de Metaphysical Society in 1869 te London.

De houding van een agnost staat enigszins tegenover die van de atheïst, die de stelling betrekt dat er geen God is, omdat daar geen geldig bewijs voor is. Een agnost stelt dat het niet mogelijk is om het bestaan van hogere machten aan te tonen (en evenmin het niet-bestaan).

Soms maakt men nog een onderscheid tussen zwakke en sterke agnosten. Een zwakke agnost beweert niet te weten of God bestaat en een sterke agnost beweert dat je niet KAN weten of God bestaat.

Het huidige agnosticisme is in de 19e eeuw ontstaan. Beroemde agnosten waren Thomas Henry Huxley, Charles Darwin en Bertrand Russell. Russells pamflet Why I Am Not a Christian is een klassieke tekst van het agnosticisme.

De oudste agnost was de Griekse pre-socraat Xenophanes (ca.580-ca.485 v.C.) Hij schreef:

Homerus en Hesiodus hebben aan de goden alle dingen toegeschreven die schandelijk en onterend zijn voor de stervelingen: diefstal, overspel en leugen.
De stervelingen menen dat de goden geboren zijn evenals zij, en kleren, een stem en gestalte hebben als zij… ja, als de ossen en paarden en leeuwen handen bezaten en kunstwerken konden scheppen, zoals de mensen, zouden de paarden de goden als paarden afbeelden, de ossen daarentegen als ossen.
De Ethiopiërs maken hun goden zwart met stompe neuzen; de Thraciërs zeggen dat de hunne blauwe ogen en rood haar bezitten.
In werkelijkheid hebben de mensen nooit iets zekers aangaande de goden geweten en zullen dat ook nooit weten.
De goden hebben echt niet vanaf het begin alles aan de stervelingen geopenbaard, maar mettertijd vinden mensen zoekend het betere.
(Xenophanes van Colophon, Tegen de Fabels van Weleer)

Als een andere oude agnost wordt wel Protagoras (480 – 410 v. Chr.) gezien, één van de sofisten. Hij achtte het onmogelijk om het bestaan van de goden te bewijzen. Een bekend citaat van Protagoras is: De mens is de maat van alle dingen.

In het Engels weliswaar. Een helder betoog over de stroman (drogreden) en de bewering dat er geen ware atheïsten zijn.

Het Oude Testament (Vetus Testamentum in het Latijn), in inhoud subtiel verschillend van Tenach, is het eerste gedeelte van de Bijbel dat dateert van voor het begin van de christelijke jaartelling. Het is gebaseerd op de Tenach die in het Hebreeuws geschreven is, met uitzondering van een paar passages die in het Aramees zijn geschreven (zie het Bijbelboek Daniël).

Inhoud en canon

Het Oude Testament bevat boeken van verschillende inhoud. Er zijn historische boeken die de overgeleverde geschiedenis van het Joodse volk beschrijven, boeken met uitspraken van profeten, wetboeken en boeken met liederen en spreuken.

Binnen de christelijke kerken is de samenstelling van het Oude Testament niet overal gelijk. Enkele Bijbelboeken en delen van boeken zijn wel deel van de Rooms-Katholieke en de Oosters-orthodoxe canon maar niet van de protestantse canon. Deze zijn bekend als apocriefe of deuteroncanonieke boeken. De katholieke Bijbel telt 46 boeken, de protestantse 39. De protestantse inhoud van het Oude Testament is gelijk aan die van de Tenach maar de indeling verschilt. De Rooms-Katholieke canon sluit een paar boeken uit die de meeste Oosters-orthodoxe kerken wel als deel van de canon beschouwen.

Interpretatie van het Oude Testament

De christenen noemen dit Bijbelgedeelte het Oude Testament omdat het zou wijzen naar de komst van Jezus Christus en omdat het aan het Nieuwe Testament vooraf gaat. In het Nieuwe Testament worden daarom voor het Oude Testament ook de namen ‘Eerste Verbond’ of ‘Eerste Testament’ gebruikt maar deze slaan meer op het verbond waarvan in het Oude Testament verslag wordt gedaan dan op de Oudtestamentische boeken zelf.

Volgens de overlevering heeft Jezus Christus na zijn opstanding zijn volgelingen de apostelen het Nieuwe Testament laten optekenen waarbij dezen zouden zijn geïnspireerd door de Heilige Geest; hierin wordt volgens veel christenen aangetoond dat veel beloftes en profetieën van het Oude Testament zijn vervuld en dat daardoor een nieuw tijdperk is ingegaan.

Dit filmpje heeft uitsluitend amusementswaarde. Op zoek naar meer diepgang, bekijk dan liever een ander filmpje.

Tijd voor verzoening? Veertien regels voor alledag.